Σύνταγμα

ΣΥΝΤΑΓΜΑ 1975/1986/2001
[Σημ: Ο ένας αστερίσκος σημειώνει τα άρθρα που αναθεωρήθηκαν το 1986 και οι δύο, αυτά που
αναθεωρήθηκαν το 2001]
Άρθρο 2
(αξία του ανθρώπου, διεθνείς σχέσεις)
1. Ο σεβασμός και η προστασία της αξίας του ανθρώπου αποτελούν την
πρωταρχική υποχρέωση της Πολιτείας.
2. Η Ελλάδα, ακολουθώντας τους γενικά αναγνωρισμένους κανόνες του
διεθνούς δικαίου, επιδιώκει την εμπέδωση της ειρήνης, της δικαιοσύνης, καθώς και
την ανάπτυξη των φιλικών σχέσεων μεταξύ των λαών και των κρατών.
Άρθρο 4
(ισότητα)
1. Οι Έλληνες είναι ίσοι ενώπιον του νόμου.
2. Οι Έλληνες και οι Ελληνίδες έχουν ίσα δικαιώματα και υποχρεώσεις.
3. Έλληνες πολίτες είναι όσοι έχουν τα προσόντα που ορίζει ο νόμος. Επιτρέπεται να
αφαιρεθεί η ελληνική ιθαγένεια μόνο σε περίπτωση που κάποιος απέκτησε εκούσια
άλλη ιθαγένεια ή που ανέλαβε σε ξένη χώρα υπηρεσία αντίθετη προς τα εθνικά
συμφέροντα, με τις προϋποθέσεις και τη διαδικασία που προβλέπει ειδικότερα ο
νόμος.
4. Μόνο Έλληνες πολίτες είναι δεκτοί σε όλες τις δημόσιες λειτουργίες, εκτός από τις
εξαιρέσεις που εισάγονται με ειδικούς νόμους.
5. Οι Έλληνες πολίτες συνεισφέρουν χωρίς διακρίσεις στα δημόσια βάρη, ανάλογα με
τις δυνάμεις τους.
6. Κάθε Έλληνας που μπορεί να φέρει όπλα είναι υποχρεωμένος να συντελεί στην
άμυνα της Πατρίδας, σύμφωνα με τους ορισμούς των νόμων.
7. Τίτλοι ευγενείας ή διάκρισης ούτε απονέμονται ούτε αναγνωρίζονται σε Έλληνες
πολίτες.
**Ερμηνευτική δήλωση:
Η διάταξη της παραγράφου 6 δεν αποκλείει να προβλέπεται με νόμο η υποχρεωτική
προσφορά άλλων υπηρεσιών, εντός ή εκτός των ενόπλων δυνάμεων (εναλλακτική
θητεία), από όσους έχουν τεκμηριωμένη αντίρρηση συνείδησης για την εκτέλεση
ένοπλης ή γενικά στρατιωτικής υπηρεσίας.
Άρθρο 5
(ελεύθερη ανάπτυξη προσωπικότητας και συμμετοχή στη ζωή της χώρας. προστασία
ζωής –τιμής - ελευθερίας, έκδοση αλλοδαπού, προσωπική ελευθερία, ελευθερία
κινήσεως και εγκαταστάσεως)
1. Καθένας έχει δικαίωμα να αναπτύσσει ελεύθερα την προσωπικότητά του και να
συμμετέχει στην κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή της Χώρας, εφόσον δεν
προσβάλλει τα δικαιώματα των άλλων και δεν παραβιάζει το Σύνταγμα ή τα χρηστά
ήθη.
2. Όλοι όσοι βρίσκονται στην Ελληνική Επικράτεια απολαμβάνουν την
απόλυτη προστασία της ζωής, της τιμής και της ελευθερίας τους, χωρίς διάκριση
εθνικότητας, φυλής, γλώσσας και θρησκευτικών ή πολιτικών πεποιθήσεων.
Εξαιρέσεις επιτρέπονται στις περιπτώσεις που προβλέπει το διεθνές δίκαιο.
Απαγορεύεται η έκδοση αλλοδαπού που διώκεται για τη δράση του υπέρ της
ελευθερίας.
3. Η προσωπική ελευθερία είναι απαραβίαστη. Κανένας δεν καταδιώκεται ούτε
συλλαμβάνεται ούτε φυλακίζεται ούτε με οποιονδήποτε άλλο τρόπο περιορίζεται,
παρά μόνο όταν και όπως ορίζει ο νόμος.
4. **Απαγορεύονται ατομικά διοικητικά μέτρα που περιορίζουν σε
οποιονδήποτε Έλληνα την ελεύθερη κίνηση ή εγκατάσταση στη Χώρα, καθώς και την
ελεύθερη έξοδο και είσοδο σ' αυτήν. Τέτοιου περιεχομένου περιοριστικά μέτρα είναι
δυνατόν να επιβληθούν μόνο ως παρεπόμενη ποινή με απόφαση ποινικού
δικαστηρίου, σε εξαιρετικές περιπτώσεις ανάγκης και μόνο για την πρόληψη
αξιόποινων πράξεων, όπως νόμος ορίζει".
5. **Καθένας έχει δικαίωμα στην προστασία της υγείας και της γενετικής του
ταυτότητας. Νόμος ορίζει τα σχετικά με την προστασία κάθε προσώπου έναντι των
βιοϊατρικών παρεμβάσεων.
Ερμηνευτική δήλωση:
Στην απαγόρευση της παραγράφου 4 δεν περιλαμβάνεται η απαγόρευση της εξόδου
με πράξη του εισαγγελέα, εξαιτίας ποινικής δίωξης, ούτε η λήψη μέτρων που
επιβάλλονται για την προστασία της δημόσιας υγείας ή της υγείας ασθενών, όπως
νόμος ορίζει.
**Άρθρο 9Α
(προστασία προσωπικότητας από τη χρήση ηλεκτρονικών μέσων)
Καθένας έχει δικαίωμα προστασίας από την συλλογή, επεξεργασία και
χρήση, ιδίως με ηλεκτρονικά μέσα, των προσωπικών του δεδομένων, όπως νόμος
ορίζει. Η προστασία των προσωπικών δεδομένων διασφαλίζεται από ανεξάρτητη
αρχή, που συγκροτείται και λειτουργεί, όπως νόμος ορίζει.
Άρθρο 10
(δικαίωμα αναφοράς, αίτηση πληροφοριών)
1. Καθένας ή πολλοί μαζί έχουν το δικαίωμα, τηρώντας τους νόμους του
Κράτους, να αναφέρονται εγγράφως στις αρχές, οι οποίες είναι υποχρεωμένες να
ενεργούν σύντομα κατά τις κείμενες διατάξεις και να απαντούν αιτιολογημένα σε
εκείνον που υπέβαλε την αναφορά, σύμφωνα με το νόμο.
2. Μόνο μετά την κοινοποίηση της τελικής απόφασης της αρχής στην οποία
απευθύνεται η αναφορά, και με την άδειά της, επιτρέπεται η δίωξη εκείνου που την
υπέβαλε για παραβάσεις που τυχόν υπάρχουν σ' αυτή.
3. **Η αρμόδια υπηρεσία ή αρχή υποχρεούται να απαντά στα αιτήματα για παροχή
πληροφοριών και χορήγηση εγγράφων, ιδίως πιστοποιητικών, δικαιολογητικών και
βεβαιώσεων μέσα σε ορισμένη προθεσμία, όχι μεγαλύτερη των 60 ημερών, όπως
νόμος ορίζει. Σε περίπτωση παρόδου άπρακτης της προθεσμίας αυτής ή παράνομης
άρνησης, πέραν των άλλων τυχόν κυρώσεων και έννομων συνεπειών, καταβάλλεται
και ειδική χρηματική ικανοποίηση στον αιτούντα, όπως νόμος ορίζει.
Άρθρο 11
(ελευθερία συναθροίσεως)
1. Οι Έλληνες έχουν το δικαίωμα να συνέρχονται ήσυχα και χωρίς όπλα.
2. Μόνο στις δημόσιες υπαίθριες συναθροίσεις μπορεί να παρίσταται η
αστυνομία. Οι υπαίθριες συναθροίσεις μπορούν να απαγορευτούν με
αιτιολογημένη απόφαση της αστυνομικής αρχής, γενικά, αν εξαιτίας τους επίκειται
σοβαρός κίνδυνος για τη δημόσια ασφάλεια, σε ορισμένη δε περιοχή, αν απειλείται
σοβαρή διατάραξη της κοινωνικοοικονομικής ζωής, όπως νόμος ορίζει.
**Άρθρο 12
(ελευθερία ενώσεως)
1. Οι Έλληνες έχουν το δικαίωμα να συνιστούν ενώσεις και μη
κερδοσκοπικά σωματεία, τηρώντας του νόμους, που ποτέ όμως δεν μπορούν να
εξαρτήσουν την άσκηση του δικαιώματος αυτού από προηγούμενη άδεια.
2. Το σωματείο δεν μπορεί να διαλυθεί για παράβαση του νόμου ή
ουσιώδους διάταξης του καταστατικού του, παρά μόνο με δικαστική
απόφαση.
3. Οι διατάξεις της προηγούμενη παραγράφου εφαρμόζονται αναλόγως και σε
ενώσεις προσώπων που δεν συνιστούν σωματείο.
4. Οι γεωργικοί και αστικοί συνεταιρισμοί κάθε είδους
αυτοδιοικούνται σύμφωνα με τους όρους του νόμου και του καταστατικού τους και
προστατεύονται και εποπτεύονται από το Κράτος, που είναι υποχρεωμένο να μεριμνά
για την ανάπτυξή τους.
5. Επιτρέπεται η σύσταση με νόμο αναγκαστικών συνεταιρισμών που
αποβλέπουν στην εκπλήρωση σκοπών κοινής ωφέλειας ή δημόσιου
ενδιαφέροντος ή κοινής εκμετάλλευσης γεωργικών εκτάσεων ή άλλης
πλουτοπαραγωγικής πηγής, εφόσον πάντως εξασφαλίζεται η ίση μεταχείριση αυτών
που συμμετέχουν.
Άρθρο 19
(απόρρητο επικοινωνίας )
1. Το απόρρητο των επιστολών και της ελεύθερης ανταπόκρισης ή
επικοινωνίας με οποιονδήποτε άλλο τρόπο είναι απόλυτα απαραβίαστο. Νόμος ορίζει
τις εγγυήσεις υπό τις οποίες η δικαστική αρχή δεν δεσμεύεται από το απόρρητο για
λόγους εθνικής ασφάλειας ή για διακρίβωση ιδιαίτερα σοβαρών εγκλημάτων.
2. **Νόμος ορίζει τα σχετικά με τη συγκρότηση, τη λειτουργία και τις
αρμοδιότητες ανεξάρτητης αρχής που διασφαλίζει το απόρρητο της
παραγράφου 1.
3. **Απαγορεύεται η χρήση αποδεικτικών μέσων που έχουν αποκτηθεί κατά
παράβαση του άρθρου αυτού και των άρθρων 9 και 9Α".
Άρθρο 20
(δικαίωμα παροχής δικαστικής προστασίας,
δικαίωμα προηγούμενης ακροάσεως του ενδιαφερομένου)
1. Καθένας έχει δικαίωμα στην παροχή έννομης προστασίας από τα δικαστήρια και
μπορεί να αναπτύξει σε αυτά τις απόψεις του για τα δικαιώματα ή τα συμφέροντά
του, όπως νόμος ορίζει.
2. Το δικαίωμα της προηγούμενης ακρόασης του ενδιαφερόμενου ισχύει και για κάθε
διοικητική ενέργεια ή μέτρο που λαμβάνεται σε βάρος των δικαιωμάτων ή
συμφερόντων του.
Άρθρο 21
(προστασία οικογένειας, γάμου, μητρότητας κλπ κοινωνικά δικαιώματα)
1. Η οικογένεια ως θεμέλιο της συντήρησης και προαγωγής του Εθνους,
καθώς και ο γάμος, η μητρότητα και η παιδική ηλικία τελούν υπό την
προστασία του Κράτους.
2. Πολύτεκνες οικογένειες, ανάπηροι πολέμου και ειρηνικής περιόδου,
θύματα πολέμου, χήρες και ορφανά εκείνων που έπεσαν στον πόλεμο, καθώς και όσοι
πάσχουν από ανίατη σωματική ή πνευματική νόσο έχουν δικαίωμα ειδικής φροντίδας
από το Κράτος.
3. Το Κράτος μεριμνά για την υγεία των πολιτών και παίρνει ειδικά μέτρα για την
προστασία της νεότητας, του γήρατος, της αναπηρίας και για την περίθαλψη των
απόρων.
4. Η απόκτηση κατοικίας από αυτούς που τη στερούνται ή που στεγάζονται
ανεπαρκώς αποτελεί αντικείμενο ειδικής φροντίδας του Κράτους.
5. **Ο σχεδιασμός και η εφαρμογή δημογραφικής πολιτικής, καθώς και η λήψη όλων
των αναγκαίων μέτρων αποτελεί υποχρέωση του Κράτους.
6. **Τα άτομα με αναπηρίες έχουν δικαίωμα να απολαμβάνουν μέτρων που
εξασφαλίζουν την αυτονομία, την επαγγελματική ένταξη και τη συμμετοχή τους στην
κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή της Χώρας.
**Άρθρο 22
(δικαίωμα εργασίας, ισότητα αμοιβής, συλλογικές συμβάσεις εργασίας, απαγόρευση
αναγκαστικής εργασίας, κοινωνική ασφάλιση)
1. Η εργασία αποτελεί δικαίωμα και προστατεύεται από το Κράτος, που
μεριμνά για τη δημιουργία συνθηκών απασχόλησης όλων των πολιτών και για την
ηθική και υλική εξύψωση του εργαζόμενου αγροτικού και αστικού πληθυσμού.
Όλοι οι εργαζόμενοι, ανεξάρτητα από φύλο ή άλλη διάκριση, έχουν
δικαίωμα ίσης αμοιβής για παρεχόμενη εργασία ίσης αξίας.
2. Με νόμο καθορίζονται οι γενικοί όροι εργασίας, που συμπληρώνονται
από τις συλλογικές συμβάσεις εργασίας συναπτόμενες με ελεύθερες
διαπραγματεύσεις και, αν αυτές αποτύχουν, με τους κανόνες που θέτει η διαιτησία.
3. Νόμος ορίζει τα σχετικά με τη σύναψη συλλογικών συμβάσεων εργασίας από τους
δημόσιους υπαλλήλους και τους υπαλλήλους οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης ή
άλλων νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου.
4. Οποιαδήποτε μορφή αναγκαστικής εργασίας απαγορεύεται.
Ειδικοί νόμοι ρυθμίζουν τα σχετικά με την επίταξη προσωπικών υπηρεσιών σε
περίπτωση πολέμου ή επιστράτευσης ή για την αντιμετώπιση αναγκών της άμυνας
της Χώρας ή επείγουσας κοινωνικής ανάγκης από θεομηνία ή ανάγκης
που μπορεί να θέσει σε κίνδυνο τη δημόσια υγεία, καθώς και τα σχετικά με την
προσφορά προσωπικής εργασίας στους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης για την
ικανοποίηση τοπικών αναγκών.
5. Το Κράτος μεριμνά για την κοινωνική ασφάλιση των εργαζομένων, όπως νόμος
ορίζει.
Ερμηνευτική δήλωση:
Στους γενικούς όρους εργασίας περιλαμβάνεται και ο προσδιορισμός του
τρόπου και του υποχρέου είσπραξης και απόδοσης στις συνδικαλιστικές
οργανώσεις της συνδρομής των μελών τους που προβλέπεται από τα
καταστατικά τους.
Άρθρο 23
(συνδικαλιστική ελευθερία, απεργία)
1. Το Κράτος λαμβάνει τα προσήκοντα μέτρα για τη διασφάλιση της
συνδικαλιστικής ελευθερίας και την ανεμπόδιστη άσκηση των συναφών μ' αυτή
δικαιωμάτων εναντίον κάθε προσβολής τους, μέσα στα όρια του νόμου.
2. Η απεργία αποτελεί δικαίωμα και ασκείται από τις νόμιμα συστημένες
συνδικαλιστικές οργανώσεις για τη διαφύλαξη και προαγωγή των
οικονομικών και εργασιακών συμφερόντων των εργαζομένων.
Απαγορεύεται η απεργία με οποιαδήποτε μορφή στους δικαστικούς
λειτουργούς και σ' αυτούς που υπηρετούν στα σώματα ασφαλείας. Το
δικαίωμα προσφυγής σε απεργία των δημόσιων υπαλλήλων και των υπαλλήλων της
τοπικής αυτοδιοίκησης και των νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου, καθώς και του
προσωπικού των κάθε μορφής επιχειρήσεων δημόσιου χαρακτήρα ή κοινής ωφέλειας,
που η λειτουργία τους έχει ζωτική σημασία για την εξυπηρέτηση βασικών αναγκών
του κοινωνικού συνόλου, υπόκειται στους συγκεκριμένους περιορισμούς του νόμου
που το ρυθμίζει. Οι περιορισμοί αυτοί δεν μπορούν να φθάνουν έως την κατάργηση
του δικαιώματος της απεργίας ή την παρεμπόδιση της νόμιμης άσκησή του.
Άρθρο 25
(προστασία και άσκηση των δικαιωμάτων του ανθρώπου)
1. **Τα δικαιώματα του ανθρώπου ως ατόμου και ως μέλους του κοινωνικού
συνόλου και η αρχή του κοινωνικού κράτους δικαίου τελούν υπό την εγγύηση του
Κράτους. Όλα κρατικά όργανα υποχρεούνται να διασφαλίζουν την ανεμπόδιστη και
αποτελεσματική άσκησή τους. Τα δικαιώματα αυτά ισχύουν και στις σχέσεις μεταξύ
ιδιωτών στις οποίες προσιδιάζουν. Οι κάθε είδους περιορισμοί που μπορούν κατά το
Σύνταγμα να επιβληθούν στα δικαιώματα αυτά πρέπει να προβλέπονται είτε
απευθείας από το Σύνταγμα
είτε από το νόμο, εφόσον υπάρχει επιφύλαξη υπέρ αυτού και να σέβονται την αρχή
της αναλογικότητας.
2. Η αναγνώριση και η προστασία των θεμελιωδών και απαράγραπτων
δικαιωμάτων του ανθρώπου από την Πολιτεία αποβλέπει στην πραγμάτωση της
κοινωνικής προόδου μέσα σε ελευθερία και δικαιοσύνη.
3. Η καταχρηστική άσκηση δικαιώματος δεν επιτρέπεται.
4. Το Κράτος δικαιούται να αξιώνει από όλους τους πολίτες την εκπλήρωση του
χρέους της κοινωνικής και εθνικής αλληλεγγύης.
Άρθρο 116
(μεταβατικές διατάξεις, ισότητα)
1. Διατάξεις υφιστάμενες που είναι αντίθετες προς το άρθρο 4 παράγραφος 2
εξακολουθούν να ισχύουν ώσπου να καταργηθούν με νόμο, το αργότερο έως την 31η
Δεκεμβρίου 1982.
2. ** Δεν αποτελεί διάκριση λόγω φύλου η λήψη θετικών μέτρων για την προώθηση
της ισότητας μεταξύ ανδρών και γυναικών. Το Κράτος μεριμνά για την άρση των
ανισοτήτων που υφίστανται στην πράξη, ιδίως σε βάρος των γυναικών.
3. Κανονιστικές υπουργικές αποφάσεις, καθώς και διατάξεις συλλογικών συμβάσεων
ή διαιτητικών αποφάσεων για τη ρύθμιση αμοιβής της εργασίας, που είναι αντίθετες
προς τις διατάξεις του άρθρου 22 παράγραφος 1 εξακολουθούν να ισχύουν έως την
αντικατάστασή τους, που συντελείται το αργότερο μέσα σε τρία έτη από την έναρξη
ισχύος του Συντάγματος.