Εισήγηση στη διημερίδα οι επιπτώσεις των ιδιωτικοποιήσεων

Αναδιαρθρώσεις στην Ελλάδα
- Η περίπτωση του ΟΤΕ

DIVANI ACROPOLIS 21-22/10/2009

Γιάννης Δούκας
Μέλος της Ε.Ε. της ΟΜΕ – ΟΤΕ

Εισαγωγή

Μετά το δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο ακολούθησε μία περίοδος στην οποία το κράτος ήταν αυτό που ανέλαβε να αναπτύξει βασικούς και στρατηγικούς τομείς της οικονομίας. Στα πλαίσια αυτά το 1949 με το νόμο 1049/49 ιδρύεται ο ΟΤΕ με τη μορφή της Α.Ε. με μία και μοναδική μη μεταβιβάσιμη μετοχή ιδιοκτησίας του δημοσίου. Στον ΟΤΕ περνούν τότε οι τομείς της τηλεγραφίας και της τηλεφωνίας με το εσωτερικό και το εξωτερικό με ελάχιστες εξαιρέσεις όπως τις επικοινωνίες του στρατού, των αεροδρομίων και των σιδηροδρομικών σταθμών. Εξαίρεση υπήρξε και στις τηλεγραφικές συνδέσεις του εξωτερικού τις οποίες κράτησε η αγγλική εταιρεία «cables and wireless» μέχρι το 1957 που πέρασαν και αυτές στον ΟΤΕ.
Ο ΟΤΕ την πρώτη δεκαετία της λειτουργίας του ανεβάζει την τηλεφωνική πυκνότητα σε 2,88 τηλέφωνα ανά 100 κατοίκους πράγμα που σημαίνει πρώτη θέση στα Βαλκάνια και δέκατη στην Ευρώπη και λίγο αργότερα, στις αρχές της δεύτερης δεκαετίας, με την αυτοματοποίηση της αστικής και υπεραστικής τηλεφωνίας καταλαμβάνει την πέμπτη θέση στην Ευρώπη. Έκτοτε, με την ίδια ιδιοκτησιακή κατάσταση και μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 80 αναπτύσσεται και ανασυγκροτείται, φτάνει σε κάθε γωνιά της Ελλάδας, διευρύνει και αυτοματοποιεί την επικοινωνία με όλες τις Ηπείρους και βελτιώνει την επικοινωνία με τα πλοία τόσο στη Μεσόγειο όσο και σε όλους τους ωκεανούς. Ταυτόχρονα παρακολουθεί όλες τις τεχνολογικές εξελίξεις στο δεύτερο μισό του 20ου αιώνα και καταφέρνει να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις των καιρών.

Η πορεία της ιδιωτικοποίησης

Τη δεκαετία του 80 εμφανίζονται στην Ευρώπη οι τάσεις για τις ιδιωτικοποιήσεις.
Η πρώτη απόπειρα για την ιδιωτικοποίηση του ΟΤΕ έγινε την περίοδο 90 – 93. η οποία και απέτυχε.
Μετά τις εκλογές οι μετέπειτα κυβερνήσεις πέρασαν από το 1994 και μέχρι το 2004 στη σταδιακή ιδιωτικοποίηση του ΟΤΕ μέχρι και του 66,6% των μετοχών του. Το 2007 η κυβέρνηση εκχωρεί στη DEUTSCHE TELECOM νέο πακέτο μετοχών η οποία μαζί με τις μετοχές που αγόρασε από άλλους μετόχους κατέχει ποσοστό 25% συν μία μετοχή όση ακριβώς είναι και η συμμετοχή του ελληνικού δημοσίου. Μαζί με την πράξη πώλησης η κυβέρνηση υπογράφει ότι εκχωρεί στο διηνεκές το management του οργανισμού όσο η DEUTSCHE TELECOM κατέχει ποσοστό τουλάχιστον 25% συν μία μετοχή. Τέλος φέτος το καλοκαίρι προχώρησε στην πώληση και νέου πακέτου στη DEUTSCHE TELECOM διαμορφώνοντας τη σημερινή κατάσταση όπου η DEUTSCHE TELECOM κατέχει το 30% και το ελληνικό δημόσιο το 20%.
Το βασικό ιδεολόγημα σε όλες τις φάσεις είχε να κάνει με τη μείωση του ρόλου του κράτους στην οικονομία. Προκειμένου να περάσει αυτή η πολιτική συκοφαντήθηκε πολλές φορές ο ευρύτερου δημόσιος τομέας και οι εργαζόμενοι σ’ αυτόν και χρησιμοποιήθηκε ως επιχείρημα η εξεύρεση πόρων για επενδύσεις ενώ όλα τα έσοδα πήγαν για την κάλυψη ελλειμμάτων του δημοσίου.
Μία άλλη μορφή αναδιάρθρωσης εκτός από αυτή της κατευθείαν ιδιωτικοποίησης ήταν και η οργανωτική αναδιάρθρωση με την ίδρυση και λειτουργία θυγατρικών εταιρειών. Οι βασικότερες από αυτές ήταν η OTENET, COSMOTE, OTEplus, HELLASCOM, OTE ESTATE, OTESAT – MARITEL και η INFOTE, η οποία ανέλαβε το έργο του παλαιού Χρυσού Οδηγού και πουλήθηκε ολόκληρη σε ιδιώτες. Βασική παράμετρος για την οργανωτική αναδιάρθρωση εκτός από αυτή της ιδιωτικοποίησης ολόκληρου τομέα σε ιδιώτες ήταν και η επίθεση στα μισθολογικά και εργασιακά δικαιώματα των νεοπροσλαμβανόμενων.

Οι επιπτώσεις της ιδιωτικοποίησης

Οι επιπτώσεις από την ιδιωτικοποίηση του ΟΤΕ μπορούμε να πούμε ότι ανέρχονται σε τρία επίπεδα.
1. Στις παρεχόμενες υπηρεσίες.
Η απελευθέρωση των τηλεπικοινωνιών, ο ανταγωνισμός και ο προσανατολισμός όλων των τηλεπικοινωνιακών παρόχων συμπεριλαμβανομένου και του ΟΤΕ στο κέρδος είχε σαν αποτέλεσμα να υπάρχουν δύο ταχύτητες παρεχόμενων υπηρεσιών. Οι υπηρεσίες στα μεγάλα αστικά κέντρα και οι σαφώς υποδεέστερες στη λοιπή ύπαιθρο χώρα. Δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα έρχονται από την κινητή τηλεφωνία και από τα δίκτυα ευρείας ζώνης. Οι δεσμεύσεις που ανέλαβαν οι εταιρείες κινητής τηλεφωνίας για τηλεπικοινωνιακή κάλυψη δεν είχαν να κάνουν με γεωγραφική κάλυψη αλλά είχαν να κάνουν με ποσοστό επί του πληθυσμού. Στα δίκτυα ευρείας ζώνης η κατάσταση είναι ακόμη χειρότερη αν αναλογιστούμε ότι το έργο οπτική ίνα στο σπίτι ”fiber to the home” το οποίο χαρακτηρίστηκε από το Υπουργείο Μεταφορών και Επικοινωνιών εφάμιλλο με τον εξηλεκτρισμό της χώρας αφορά μόνο τις 52 πρωτεύουσες των νομών και δύο ή τρεις το πολύ πόλεις ακόμη. Έτσι αυτές οι πόλεις θα φτάσουν να έχουν ταχύτητες μέχρι 100 Mbps ενώ όλη η υπόλοιπη Ελλάδα θα εξαρτάται από το πόσο κοντά είναι σε κόμβο DSLM. Όσοι δηλαδή βρίσκονται έως 2,5 το πολύ 3 χιλιόμετρα από τον κοντινότερο DSLM κόμβο θα έχουν ADSL από 1 Μbps έως και 24 Μbps (θεωρητικά), ανάλογα με την απόσταση και την ποιότητα της γραμμής. Οι υπόλοιποι δεν θα έχουν καθόλου γρήγορο Internet . Σε ότι αφορά την καθολική υπηρεσία η DEUTSCHE TELECOM δεν έχει δώσει ακόμα δείγματα γραφής ωστόσο εκτιμάμε ότι θα αποφύγει επενδύσεις σε δυσπρόσιτα μέρη και στην καλύτερη περίπτωση θα προσπαθήσει να μετακυλίσει το κόστος στο κράτος. Εξ’ άλλου εδώ και μερικά χρόνια υπάρχει εγκατάλειψη κάθε προληπτικής συντήρησης δικτύων και εγκαταστάσεων με αποτέλεσμα συχνές βλάβες. Τέλος με δεδομένη την ιδιωτικοποίηση δυσκολεύει ο ρόλος της Πολιτείας μέσω της Ανεξάρτητης Αρχής Διασφάλισης του Απορρήτου των Επικοινωνιών (ΑΑΔΑΕ) να ελέγξει την δυνατότητα της DEUTSCHE TELECOM να πραγματοποιεί ή και να διευκολύνει τηλεφωνικές παρακολουθήσεις. Ακόμα και σήμερα υπάρχει θέμα με το απόρρητο αφού γίνεται χρήση του δικτύου, των κτιρίων, των εγκαταστάσεων και εκτυπωμένων πινάκων με απόρρητα στοιχεία από μη εξουσιοδοτημένο προσωπικό (εργολάβοι).
2. Στα τιμολόγια.
Στις πρώτες φάσεις της ιδιωτικοποίησης του ΟΤΕ η αύξηση των τιμολογίων των τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιακών ήταν ραγδαία καθώς υπήρξε ο σαφής προσανατολισμός για την αύξηση των κερδών προκειμένου η μετοχή του ΟΤΕ να γίνει πιο ελκυστική. Από την άλλη πλευρά και στις σημερινές συνθήκες της απελευθέρωσης και του ανταγωνισμού το κράτος έχασε ένα βασικό εργαλείο παρέμβασης στην τηλεπικοινωνιακή τιμολογιακή πολιτική.
3. Στις θέσεις εργασίας και στις εργασιακές σχέσεις.
Μεγάλες ήταν οι επιπτώσεις τόσο στις θέσεις εργασίας όσο και στις εργασιακές σχέσεις. Το 1986 στον ΟΤΕ εργάζονταν 30.000 και πλέον εργαζόμενοι με μόνιμη και πλήρη εργασία. Το 1996 26.000 και σήμερα συμπεριλαμβανομένων και των θυγατρικών περί τις 14.000. Η μείωση των θέσεων εργασίας έχει σοβαρές επιπτώσεις στο ασφαλιστικό ταμείο των εργαζόμενων στον ΟΤΕ καθώς μειώνεται δραστικά η ασφαλιστική του βάση και χάνει μεγάλο μέρος των εσόδων του. Παράλληλα και σταδιακά έχουμε σημαντικές αλλαγές στην εργατική συμμετοχή στα όργανα του ΟΤΕ και στις εργασιακές σχέσεις.
Σε ότι αφορά την εργατική συμμετοχή:
· Καταργήθηκε η ΑΣΚΕ (Αντιπροσωπευτική συνέλευση Κοινωνικού Ελέγχου), που ασκούσε κοινωνικό έλεγχο στις αποφάσεις της Διοίκησης του ΟΤΕ.
· Μειώθηκε σε πρώτη φάση από τρεις σε δύο και μετά καταργήθηκε οριστικά η εκπροσώπηση των εργαζομένων στο Διοικητικό Συμβούλιο της επιχείρησης.
· Υποβαθμίστηκε και συρρικνώθηκε το Κεντρικό Εργασιακό Συμβούλιο.
· Περιορίστηκε ο ρόλος των συνδικάτων στα Εσωτερικά Συμβούλια της επιχείρησης (πειθαρχικά, προαγωγές, μεταθέσεις). Καταργήθηκαν διάφόρα Υπηρεσιακά Συμβούλια, στα οποία συμμετείχαν εκπρόσωποι των συνδικάτων και είχαν σοβαρό ρόλο στην υπηρεσιακή εξέλιξη του προσωπικού.

Σε ότι αφορά αυτές καθ’ εαυτές τις εργασιακές σχέσεις:
· Σήμερα στον ΟΤΕ εκτός των μονίμων υπαλλήλων που έχουν κρατήσει το σκληρό πυρήνα των εργασιακών τους δικαιωμάτων έχουμε εργαζόμενους ιδιωτικού δικαίου αορίστου χρόνου, εργαζόμενους ορισμένου χρόνου και μειωμένου ωραρίου, εργαζόμενους με σύμβαση έργου, ενοικιαζόμενους και προσωπικό εργολάβων.
· Σε σχέση με τις αμοιβές εκτός από τους μόνιμους έχουμε την πρώτη γενιά εργαζομένων μετά τις αλλαγές της περιόδου 2005-2006 οι οποίοι κρατούν ορισμένα από τα βασικά μισθολογικά δικαιώματα και τη δεύτερη γενιά η οποία μπήκε στον ΟΤΕ και οι αμοιβές τους δεν έχουν καμία σχέση με τις συλλογικές συμβάσεις του προσωπικού του ΟΤΕ.
· Για τα δύο παραπάνω σημεία καθοριστικό ρόλο έπαιξαν και ορισμένες θυγατρικές του ομίλου ΟΤΕ οι οποίες προσέλαβαν προσωπικό το οποίο και «νοίκιασαν» στον ΟΤΕ.
· Καθοριστικό αρνητικό ρόλο στα μισθολογικά και εργασιακά δικαιώματα του προσωπικού του ΟΤΕ έπαιξε η στάση που κράτησε η πλειοψηφία της ηγεσίας της Ομοσπονδίας Εργαζομένων ΟΤΕ (ΟΜΕ – ΟΤΕ) η οποία έβαλε την υπογραφή της και συμφώνησε για την άρση της μονιμότητας των νεοπροσλαμβανόμενων. Αυτό εκτός από την αρνητική πλευρά της υπόθεσης στο θέμα των εργασιακών σχέσεων έπαιξε καθοριστικό αρνητικό ρόλο στο κύρος και στην αξιοπιστία αυτής της ομοσπονδίας τόσο απέναντι στους νέους εργαζόμενους όσο και στο σύνολο της κοινωνίας καθώς ούτε λίγο ούτε πολύ οι «γονείς» προσέξανε μόνο μια μερίδα παλαιών εργαζόμενων και υπέγραψαν πολύ χειρότερες συνθήκες για τους νέους.
· Σε όλες τις θυγατρικές εταιρείες του ομίλου ΟΤΕ έχουμε διαφορετικά εργασιακά και μισθολογικά καθεστώτα και δεν ισχύουν εκεί οι συλλογικές συμβάσεις εργασίας του προσωπικού του ΟΤΕ.
· Περί τα τέλη του 2006 είχαμε την τελευταία και πιο καθοριστική παρέμβαση στα εργασιακά δικαιώματα όχι μόνο των νέων αλλά και των παλαιών εργαζόμενων. Η κυβέρνηση καταστρατηγώντας συλλογικές συμβάσεις εργασίας με μια νομοθετική παρέμβαση άλλαξε σε μία νύχτα όλο τον εσωτερικό κανονισμό εργασίας του προσωπικού. Η παρέμβαση αυτή έγινε με την επίκληση του ότι ο ΟΤΕ για δύο συνεχείς χρονιές 2005 και 2006 ήταν ζημιογόνος πράγμα το οποίο όχι μόνο δεν οφείλεται στους εργαζόμενους και στον κανονισμό εργασίας τους αλλά ήταν και τεχνητά διαμορφωμένο αφού την πρώτη χρονιά χρεώθηκε όλο το κόστος της χορηγίας του ΟΤΕ για την Ολυμπιάδα του 2004 και στην άλλη χρονιά χρεώθηκε όλο το κόστος για την εθελούσια έξοδο 5.000 υπαλλήλων που ήταν πολιτική της διοίκησης και το κόστος της θα έπρεπε να καταλογιστεί σε όλα τα έτη μέχρι και το 2012.

Συμπερασματικά μπορούμε να πούμε ότι παρεχόμενες υπηρεσίες, τιμολόγια και εργασιακά και μισθολογικά δικαιώματα υποτάχθηκαν στην πολιτική της ιδιωτικοποίησης.